Yeryüzü Derneği - Saman Balya Yapılar

Su basmanı, iskelet

Öncelikle inşaata başlarken, yapının ana hatlarının belirlenmesi  ve su basmanı seviyesine kadar yükseltilmesi gerekiyor. Burcu evinde beton direkler ile yükseltilen yapının altı boş bırakılmış, hamam da ise su basmanı seviyesine kadar taş dolgu yapılmıştı. Ayrıca ev için ahşap iskelet yapılırken, hamam için ise ahşap iskelet gerekli görülmedi ki bu nedenle iki yapı arasında saman balyaların dizim yöntemi de farklılaştı.

Özellikle kapı, pencere vb. parçaların yerini önceden belirlemek ve iş devam ederken altına üstüne ahşap destekler koyarak ilerlemek önemli, yoksa çöküntü yapma durumu yaşanabilir. Ayrıca gider borularının da daha taban yapılırken yapılmış olması gerekiyor. Eğer sabit bir boru hattı yoksa su girişleri saman delinerek daha sonra da açılabilir ama yerlerinin önceden belirlenmesi evin genel planı ve çalışma esnasında anlık kararların alınması için kolaylaştırıcı olacaktır.

Malzemeler

Saman balya

Şerbet (Killi toprak + su karışımı)

Kerpiç sıva (Killi toprak + kum +alçı + saman + su karışımı)

Sıva teli

Sıva dübeli

Dekoratif amaçlı cam şişeler (isteğe bağlı)

70 – 80 cm uzunluğunda demir çubuklar

http://www.beingsomewhere.net/straw.htm

İşlem sırası

1. Saman balyalar şerbete batırılıp çıkarılıyor, bu sayede daha sağlam bir yapıya kavuşuyor.

   

   Balyayı şerbete batırma

2. Şerbetlenen saman balyaları şaşırtmalı olarak dizilerek balyaların birbirine kenetlenmesi sağlanıyor. (Burcu evinde, duvar ahşap dikmeler ile parçalara bölündüğü için üst üste sıralı olarak dizilmişti.)

   

   Şaşırtmalı balya dizimi

3. Ayrıca basamak şeklinde dizim yapılarak balyalar, üst sıralara kolay ulaşabilmek için merdiven olarak kullanılıyor.
4. Saman balyalar ne kadar düzgün dizilirse daha sonra yapılan işlemler kolaylaşacağı için balya dizerken su terazisi ile denge kontrolü yapmak gerekiyor. Teraziyi dengelemek için saman dolgu yapılabilir.
5. İkinci sıradan itibaren 1. ve 2. sıradaki balyaları birleştirecek şekilde demir çubuklar yerleştirilmeye başlanıyor. 3. Sıradaki balya demir çubuğun üzerine oturtuluyor ve böylece üç sıra balya birbirine kenetlemiş oluyor.  (Demir çubukların uzunluğunun iki balya yüksekliği kadar olması ideal ki böylece demir çubuk alttaki balyanın yarısına, ortadakinin tamamına ve üsttekinin de yarısına kadar girebilsin.)

   

   Balyaları sabitleyen demir çubuklar
6. Duvarlarda kalan küçük boşluklar cam vb. malzemeler ile doldurularak, dekoratif bir görüntü de elde etmek mümkün. Ayrıca nişler yaratılarak raf gibi işlevsel alanlar da elde edilebilir.
7. Duvar örülmesi tamamlandıktan sonra kenar ve köşelerde kalan boşlukları doldurarak duvarı düzlemek gerekiyor. Boşluklar saman ve kerpiç sıva ile doldurulabilir.
8. Duvar düzlenince duvarı sıva teli ile kaplamak ve teli, sıva dübeli ile sabitlemek gerekiyor. (tel yapılmadığında duvarı sıvamak zorlaşıyor)

   

   Sıva teli ve cam uygulaması

9. Tel ile kapanan yüzeyler kuruması beklenerek sırayla 1. 2. ve 3. kat kerpiç sıva yapılıyor. Sıva aşağıdan yukarı doğru ve vücudumuzun ağırlığını elimizin ayasına vererek  yapılıyor.

   

   1. kat sıva sonrası Foto:Cüneyt 

Saman balyalar

Burcu evinde de hamamda da 120 cmlik balyalar ile çalıştık. Sanırım derinlik 35 cm ve yükseklik 40 cm’di. Balyaları yapan alet farklı büyüklüklerde yapabiliyormuş sanırım ama bunu iyi araştırıp, karar vermek gerekiyor.

Balyaların ebatları planlama için çok önemli. Eğer planlama balyaların büyüklüğüne göre yapılmazsa ölçüyü tutturmak için bazı balyaları küçültmek gerekiyor. Balyayı küçültmek için istenilen ölçüye göre içinden ipler geçirilerek balya yeniden iplerle bağlanıyor. Aslında balyaları bu şekilde bölebiliyor olmak saman balyayla çalışmanın bir avantajı. Ama diğer taraftan balyaları bu şekilde yeniden bağlamak çok da kolay bir iş değil, ipler koparsa ya da yeterince sıkı bağlanmazsa balyalar hemen dağılıyor.

Bir de sonradan şöyle teknik bir sayfa farkettim ki burada da saman balyalarının yoğunluğu, nem ve saman uzunluğunun doğru saman balyasını seçmekteki öneminden bahsediyor. https://samanbalya.wordpress.com/2015/04/22/choosing-a-bale/

İdeal balya büyüklüğü nedir dersek?

Balya küçük olunca çalışması da kolay oluyor. Balya büyük olduğunda çok ağır olmasa da hantal ve dağılmaya müsait yapısı yüzünden kolay taşınamıyor. Ağırlık konusu balyayı şerbete yatırdıktan sonra önem kazanıyor, üst sıraları dizerken büyük balya çok ağır geliyor. 

Balyalar şerbete batırıldıktan sonra ağırlaşıyor

Diğer taraftan büyük balyalarla da daha sağlam kütleler elde etmek mümkün. Özellikle balyaların köşeleri yuvarlandığı ya da köşelerdeki samanlar bir şekilde dağıldığı için sıvaya geçmeden önce bu boşlukları doldurmak gerekiyor ki bu da oldukça uzun zaman alıyor. Ne kadar büyük balya o kadar az köşe diyebiliriz.

Bu durumda ben ev gibi büyük yapılar için büyük, 10 m²nin altındaki  küçük yapılar için küçük balya tercih edebilirim sanırım. Hatta mümkünse alt sıralar için büyük, üst sıralar ve küçük boşluklarda değerlendirmek için küçük balyalar da tercih edilebilir. Ama balyayı aldığınız kişiler az sayıda balyayı farklı ebatta hazırlamak istemezler diye duyuyorum.

Şerbet

Su ve killi toprak karışımı olan şerbetin kıvamı içine saman balyasını batırdığımızda saman balyası ıslanacak ve biraz da killi toprak ile kaplanacak gibi olmalı.

Biz şerbeti büyük bir varilde karıştırarak hazırladık  ve sonra 20-30 cm derinliğinde bir havuza alarak, samanı onun içinde şerbetledik. Kullandığımız havuz sadece 1 saman balyası alacak büyüklükteydi. Daha büyük bir havuz hazırlama şansımız olsa, şerbet aynı havuzda hem hazırlanıp, hem de kullanılabilirdi.

Kerpiç sıva

Killi toprak, kum , alçı, saman, su karışımı olan kerpiç sıvayı hazırlamak için toprağı eleyip su ile karıştırmaya başlamak gerekiyor. Su ile şişen killi toprak tutuculuğu yüksek kıvamlı bir hal alıyor. Kum da karışımı bir arada tutuyor, güçlendiriyor ve çatlamanın önüne geçiyor. Alçı da yine aynı şekilde sıvanın tutuculuğunu, yapışkanlığını arttırıyor ki killi toprakla benzer bir görevi var ve her karışımda alçı kullanılmıyor. Saman ise atomları birbirine bağlayan bağ yapı gibi ama düzensiz olarak toprağın birbirine bağlanmasını sağlıyor. 

İdeal kerpiç sıva karışımı için şöyle de bir linke denk gelmiştim. http://www.theyearofmud.com/2015/02/16/building-with-cob-how-to-mix/ 

1. kat sıva sonrası Foto : Cüneyt

Sevgiler,

Nurdan